Nieuws:110829 Cuba Spanje

{{Nieuws
|Heeft Toonnaam=De bittere vrijheid
|Heeft Locatie=Cuba
|Heeft Datum Van Invoer=2011/08/29
|Heeft Afbeelding=Pachecox.JPG
|Heeft Bijschrift=Pacheco en familie voor vertrek naar VS
|Heeft Samenvatting=Precies een jaar geleden kregen 40 Cubaanse politieke gevangenen politiek asiel in Spanje. Ze behoorden tot de bekende “Groep van 75” schrijvers, journalisten en activisten die in maart 2003 waren gearresteerd en veroordeeld tot tientallen jaren cel. Maar de vrijheid smaakt bitter. Spanje biedt geen toekomst en velen vertrekken weer. “Ik heb spijt dat ik hiervoor de cel ben uitgegaan.”
|Heeft Hoofdpagina=Ja
}}
Ricardo González slaat de krant open. Een foto toont het halfnaakte, levenloze lichaam van een Cubaanse vluchteling dat ondersteboven uit de wielruimte van een vliegtuig wordt getakeld, dood door de kou tijdens de vlucht van Havana naar Madrid. González is geraakt. “Met exact dezelfde vlucht, op dezelfde dag, precies een jaar geleden, kwamen wij ook aan,” zegt hij. “Maar wij zaten boven, in luxe stoelen.”

Schrijver Gónzalez (61) zat zeven jaar en vier maanden in een Cubaanse cel omdat hij werkte als onafhankelijk journalist. Dankzij bemiddeling van de Katholieke Kerk kwam hij vrij, op voorwaarde dat hij het land zou verlaten. Nu woont hij met vrouw en dochter van 13 in een tweekamerappartement in een buitenwijk van Madrid. De televisie is een oude kijkbuis, verkoeling komt van een ventilator, een hoek in de woonkamer is zijn kantoor, maar de schrijver is Spanje dankbaar. “Dit is piepklein vergeleken bij mijn huis in Cuba,” zegt González. “Maar een grote luxe vergeleken bij de cel.”

González, die over zijn aankomst in Spanje voor Trouw een serie columns schreef, is optimistisch. De uitkering van 1200 euro stopt in januari, maar hij denkt het wel te gaan redden met zijn columns, boeken en conferenties. Daarmee is hij een uitzondering. In totaal verruilden 40 politieke gevangenen van de Groep van 75 de Cubaanse cel voor Spanje en de meesten zijn helemaal niet tevreden. 

“Ik wacht nog steeds op politiek asiel, maar na een jaar zijn mijn papieren nog steeds niet in orde,” zegt de 46-jarige journalist Miguel Galbán. Teleurgesteld laat hij zijn rode, tijdelijke verblijfsvergunning zien. “Hiermee kan ik niet reizen, geen werk krijgen, laat staan een huis huren.” Hij woont al bijna een jaar met zijn nichtje en een buurvrouw in een opvanghuis van het Rode Kruis in Feliú de Llobregat, een voorstad van Barcelona. Het meubilair oogt aftands, zoals in een studentenhuis. Eten wordt voor hem gekocht. Per maand krijgt hij 50 euro zakgeld voor de bus, en om zijn mobiele telefoon op te laden. Maar hij is ten einde raad. Werken als journalist is uitgesloten. Hij solliciteert op van alles en nog wat maar hij krijgt niet eens antwoord. 

Galbán, die vanuit zijn Cubaanse cel met Trouw correspondeerde, kreeg 26 jaar cel omdat hij schreef als onafhankelijk journalist. “Ik zat maanden in een isoleercel, zonder kleren op een betonnen vloer. Eén keer per dag kreeg ik water.” Later zat hij met 24 criminelen in een ruimte van zes bij zes. “Ze vochten, ze wasten zich niet, hadden seks met elkaar. Het leek een concentratiekamp.” Galbán bladert door een stapel papiervelletjes die hij in de gevangenis vol schreef en doet voor hoe hij ze zo klein oprolde dat ze op een sigaret leken. Zijn zus smokkelde ze naar buiten. “De gevangenis was verschrikkelijk,” zegt Galbán. “Maar hier is het leven nog moeilijker.” Toen de bisschop van Havana hem belde over een vertrek naar Spanje, was hij totaal overdonderd. Hij bedacht zich geen moment. Spanje werd gepresenteerd als de enige optie. Maar later kregen de laatste twaalf gevangenen van de Groep van 75, die bedankten voor de eer, alsnog gratie. Die mochten wel op Cuba blijven. “Ik heb spijt de cel te hebben verlaten voor Spanje. Ik heb te vroeg toegehapt. Ze verzekerden ons dat we hier heel makkelijke konden integreren, maar het is niet zo. We zouden cursussen krijgen, maar ik heb geen cursus gezien. 

Galbán verwoordt de wanhoop van veel Cubaanse politieke gevangenen die voor Spanje kozen. Ze bedanken Spanje voor de gastvrijheid, maar willen zo snel mogelijk weg. Op een bijeenkomst van de Spaans-Cubaanse Stichting FHC, een organisatie van Cubaanse ballingen in Madrid, is van de nieuwkomers Ricardo González de enige aanwezige. De meesten hebben hun gedachten al ergens anders. Van de 40 Cubanen die naar Spanje kwamen zijn er al 14 vertrokken, op één na allemaal naar de Verenigde Staten. “Van de hele groep willen er maar vier in Spanje blijven,” weet Galbán. Aan de muur bij de FHC hangt een foto van Orlando Zapata, de politieke gevangene die begin 2010 overleed aan een hongerstaking. Met zijn dood begon het hele proces van vrijlating. 

De nieuwe ballingen zijn het erover eens: ze hebben hun vrijheid aan Zapata te danken, maar het gaf hen geen nieuwe toekomst. Groot punt van ergernis is de verspreiding van de groep over Spanje en de trage Spaanse bureaucratie. Diploma’s uit Cuba zijn na een jaar nog steeds niet omgezet naar Spaanse diploma’s, waardoor het voor hoger opgeleiden onmogelijk is om werk te vinden. “Mijn vrouw is huisarts en heeft na een jaar nog steeds haar Spaanse licentie niet,” zegt Pablo Pacheco (41), een journalist die ruim 7 jaar vast zat, een tijdlang samen met Galbán. Ook hij dacht met zijn vrouw en een zoon van 10 een nieuw leven te kunnen starten. Alle hoop was gevestigd op het werk van zijn vrouw, maar hij is het wachten moe. “De bureaucratie is nog erger dan traag; hij is totaal afwezig. In dat opzicht ben ik teleurgesteld in Spanje.”

Woordvoeder Anna Lladó van het ministerie van Arbeid geeft toe dat de omzetting van diploma’s een probleem vormt. “Maar niet alleen voor de Cubanen, het is een generiek probleem.” Daarbij kan de regering de Cubanen ook niet te veel voortrekken. Spanje heeft grote economische belangen in Cuba en de onderlinge betrekkingen vormen een politiek heikel onderwerp dat om de haverklap door links of rechts uit de kast wordt gehaald om stemmen te winnen. “Het thema van de Cubanen ligt heel gevoelig. Sommigen vinden dat ze te goed worden opgevangen, anderen dat er van alles aan hun behandeling mankeert.” 

Vooralsnog heeft Spanje zich met onderdak en uitkeringen behoorlijk ruimhartig opgesteld. Een enkele tandarts geeft zelfs gratis behandelingen, uit solidariteit met de dissidenten. Volgens Estrella Galán van het Spaanse Comité voor Hulp aan Vluchtelingen CEAR hebben de Cubanen geen reden tot klagen. “Normaal duurt een asielprocedure twee tot drie jaar, bij deze groep is dat nog niet de helft.” Aan de Spaanse regering heeft het in elk geval niet gelegen, bevestigt ze. “Juist deze groep Cubanen heeft alle steun gekregen. De Spaanse regering financieel en organisatorisch ongelofelijk veel moeite gedaan om hen te integreren.” 

Maar de werkelijkheid is weerbarstig. Slechts een enkeling vindt werk, meestal tijdelijk en altijd ongeschoold. Feit is dat de Cubanen niet op een slechter moment hadden kunnen komen. Spanje wordt zwaar getroffen door de internationale financiële crisis. Massa’s Spanjaarden raken hun banen kwijt. De werkloosheid ligt boven de 20 procent. “De crisis treft iedereen, onafhankelijk waar hij vandaan komt,” zegt Galán. 

Voor Pablo Pacheco is het een schrale troost. Hij houdt het voor gezien. Morgen vertrekt hij met vrouw en zoon naar zijn broer in Florida. Trots laat hij zijn Amerikaanse visum zien. Hij gaat met spijt. “In Spanje heb ik gevonden wat ik in Cuba niet had: rust, vrede en vrijheid.” En het zuidelijke Málaga, waar ze hem hadden heen gestuurd, beviel hem. Het klimaat en de mensen deden hem aan Cuba denken. “Maar op deze manier kunnen we niet leven. In de Verenigde Staten verwacht ik na zoveel ellende eindelijk een nieuw leven op te bouwen.”