Nieuws:121001 Colombia Oslo (lang)

|Heeft Samenvatting=Met een mengeling van optimisme en scepsis kijkt Colombia uit naar de vredesbesprekingen tussen de regering en de Marxistisch-Leninistische guerillabeweging Farc. Volgende week begint in de Noorse hoofdstad Oslo overleg om een einde te maken aan bijna een halve eeuw gewapend conflict.

Het overleg is het resultaat van geheime vooronderhandelingen die ruim een jaar in Cuba zijn gehouden. Die resulteerden in een lijst van vijf punten: landhervorming en ontwikkeling van het platteland, toekomstige deelname van de Farc in de politiek, een einde van de strijd, einde van de drugshandel door de Farc en waarheid en gerechtigheid voor de slachtoffers. De gedegen voorbereiding is voor veel Colombianen reden voor hoge verwachtingen. De kater over de mislukking van de vorige onderhandelingen, tussen 1999 en 2002, is daarmee overwonnen. Tussen 1999 en 2002 gebruikte de Farc een gedemilitariseerd gebied niet alleen om te praten, maar ook als vluchtoord, om te trainen en om gijzelaars te verbergen. Na drie jaar was de beweging sterker dan ooit en de vrede geen stap dichterbij.

“Ik ben gematigd optimistisch,” zegt een hoge functionaris die betrokken was bij de vorige besprekingen. “Het land is sindsdien veranderd, en veel beter voorbereid. Het belangrijkste is dat het nu achter gesloten deuren gebeurt.” Destijds deden ook congresleden, vakbonden, ambassadeurs en maatschappelijke organisaties mee en stond de pers soms gewoon rond de tafel te filmen. Nu praten enkel twee kleine delegaties van Farc en regering achter gesloten deuren.  

Een ander verschil is dat de gesprekken nu niet in Colombia plaats hebben, maar in Noorwegen en Cuba. Daarnaast verschilt de vijfpuntenlijst van de “open agenda” waarmee de gesprekken destijds alle kanten op schoten. Nieuw is ook de strakke planning. In Oslo zal een gedetailleerde routekaart worden uitonderhandeld. Mogelijk al na enkele dagen verhuist de tafel naar Havana voor het echte werk. Over een jaar moet er een akkoord liggen, precies wanneer de campagnes van de volgende presidentsverkiezingen beginnen. President Santos zou zijn campagne voor een tweede termijn maar al te graag in gaan met een vredesakkoord in de hand. Ook de Farc heeft haast. De guerrilla lijdt zware verliezen tegen het leger en wil een kans wagen als politieke beweging. Farc-commandant Timoleón Jiménez, alias “Timochenko”, speculeerde al op deelname aan de verkiezingen van 2014.  

“Om al die redenen ben ik optimistisch,” zegt politiek analist en mensenrechtenactivist Rodrigo Rojas. “Maar ik ben ook bang, want er zijn veel krachten in Colombia die dit niet willen.” Behoudende politici, grootgrondbezitters en de wijd verbreide drugsmaffia hebben weinig zin in ontwapening of landhervorming. De vijanden van het proces worden aangevoerd door de voormalige conservatieve president Álvaro Uribe die tussen 2002 en 2010 de Farc met succes snoeihard aanpakte. Uribe beschuldigt president Santos – die in die periode nota bene zijn minister van Defensie was – ervan zijn toenmalige successen te verkwanselen door met terroristen te gaan praten. “Vandaag moordt de Farc, morgen zijn ze een politieke partij,” zo luidt een van de vele tweets waarin hij alles doet om optimisme te ondermijnen.  

Om de cynici mee te krijgen, nam Santos een politiecommandant, een radicale generaal en de hoogste vertegenwoordiger van het Colombiaanse bedrijfsleven – stuk voor stuk aperte Farc-haters – op in zijn onderhandelingsteam. Eenvoudiger wordt het daarmee niet. Het wantrouwen is totaal, en er liggen schijnbaar onoplosbare meningsverschillen. Zo wil de Farc direct een wapenstilstand, en Santos pas als de vrede is getekend. Ook wil de guerrilla een commandant aan tafel die in de VS gevangen zit. Nu al loopt de start in Oslo vertraging op omdat de 340 arrestatiebevelen tegen de Farc-onderhandelaars nog moeten worden opgeheven. Toch overheerst in Colombia het geloof dat praten beter is dan een uitzichtloos gewapend conflict. “Een unieke kans voor vrede,” noemt een buitenlandse diplomaat het:  “Als het nu niet lukt, lukt het nooit.”