Nieuws:0904 Vene stabiliteit (lang)

{{Nieuws
|Heeft Toonnaam=Venezuela stabieler mét dan zonder Chávez
|Heeft Locatie=Venezuela
|Heeft Datum Van Invoer=2012/09/04
|Heeft Afbeelding=Meeting-caracas-2011-president n.jpg
|Heeft Bijschrift=Hugo Chávez tijdens chemokuur
|Heeft Samenvatting=De Venezolaanse president Hugo Chávez is vaak “een gevaar voor stabiliteit” genoemd. Maar zijn mogelijke verdwijning als gevolg van kanker is nog gevaarlijker, voor Venezuela en de rest van de regio.
|Heeft Hoofdpagina=Nee
}}
Afgelopen zomer noemde de Amerikaanse Senator Marco Rubio Hugo Chávez “een bedreiging voor de nationale veiligheid”. Volgens hem heeft Venezuela “Iran geholpen (…), terrorisme gefaciliteerd en de narcoterroristen van de FARC een schuilplaats verschaft”.   Rubio is niet de eerste die in Chávez een veiligheidsrisico ziet. Voormalig minister van Buitenlandse zaken Condoleezza Rice noemde hem het grootste gevaar voor stabiliteit in de regio.
<br>
<br>
In werkelijkheid heeft Chávez bewezen een factor te zijn waar je rekening mee kunt houden. De leider van de “Bolivariaanse revolutie” verkondigt een socialisme Cubaanse stijl met landonteigeningen en nationalisering van de economie. Hij is een excentrieke onruststoker, die Sadam Hussein, Khadaffi, Assad en Ahmadinejad omhelsde, maar na 13 jaar weten vriend en vijand binnen en buiten Venezuela wat ze aan hem hebben, dat hij van plan is nog een tijdje te blijven, en dat hij de steun heeft van een flink deel van de bevolking. De talrijke verkiezingen en referenda won hij vrijwel allemaal met een overtuigende meerderheid. De komende presidentsverkiezingen van 7 oktober lijkt dat opnieuw te gaan gebeuren, ondanks the lamentabele staat van de economie, inflatie, corruptie en de toenemende criminaliteit.
<br>
<br>Deze continuïteit wordt nu bedreigd door iets anders dan verkiezingen. In juni 2011 werd bekend dat Chávez aan kanker leed. Details over de aard van het gezwel, de precieze locatie van de tumoren en zijn levensverwachting werden de best bewaarde geheimen van Latijns Amerika. Wat we weten over Chávez’ gezondheid is gebaseerd op onofficiële informatie, talrijke bezoeken aan Cuba, waar hij behandeld wordt, en de lange periodes waarin hij fysiek te zwak was om in het openbaar te verschijnen. Chávez’ afwezigheid valt meteen op, dankzij zijn voortdurende aanwezigheid op tv en twitter in normale tijden. In juni 2011, toen hij voor het eerst geopereerd werd, bleef hij bijna een maand in Cuba. Na afloop van vier sessies chemotherapie verscheen hij kaal op tv. In die periode schrapte hij het laatste woord in zijn revolutionaire slogan “Vaderland, socialisme of de dood!” en veranderde het in “vrijheid”.  “Hier is geen dood, hier is alleen leven,” zei hij. In de twaalf maanden na het begin van zijn ziekte verbleef Chávez zeker drie maanden in Cuba, zijn volgers informerend via twitter.
<br>
<br>The Wall Street Journal, The Washington Post en het Braziliaanse weekblad Veja publiceerden vermeende vertrouwelijke informatie van artsen die rond het medische team werkzaam zouden zijn. Zij vertelden dat in juni 2011 eerst een abces was verwijderd uit het bekken, en enkele weken later een tumor uit de onderbuik. In februari is een tweede tumor operatief verwijderd, gevolgd door vier wekelijkse sessies van radiotherapie. In diezelfde maand publiceerde Wikileaks een interne email van het Amerikaanse intelligentiebedrijf Stratfor, met vermeende onthullende details over Chávez’ gezondheid. Het bericht uit december 2011 citeert “een betrouwbare medische bron” volgens wie “de tumor dicht bij de prostaat begon en zich heeft uitgezaaid in de darm.” De arts zegt verder dat “de kanker is uitgezaaid in de lymfeklieren en in het beenmerg tot in de ruggengraat, dus zeer ernstig.”  Het bericht maakt ook melding van een vermeend conflict tussen het Cubaanse en een Russische medisch team over het type kanker en de benodigde behandeling. De Cubanen zouden Chávez nog twee jaar te leven geven, de Russen minder dan een jaar.
<br>
<br>De Venezolaanse regering ontkent de informatie, die louter zou zijn bedoeld om Chávez’ populariteit te ondermijnen in aanloop naar de verkiezingen van 7 oktober. Een vruchteloze poging overigens; het perfect geregisseerde imago van een president die vecht voor zijn leven om zijn land te dienen maakte Chávez zo populair dat sommige tegenstanders denken dat de kanker een verkiezingsstunt is. Slechts weken van de grote dag verwijderd oogt Chávez springlevend en kan hij rekenen op de overwinning. Maar als hij inderdaad zo ziek is als de genoemde informatie suggereert, dan zijn de garanties dat hij het einde van zijn termijn gaat halen minimaal, waarmee de toekomst van Venezuela een stuk minder voorspelbaar is dan de afgelopen jaren.
<br>
<br>Mocht Chávez gedurende de eerste helft van zijn mandaat, dus voor 2016, overlijden, dan neemt de vicepresident de macht over. Deze moet volgens de Grondwet nieuwe verkiezingen organiseren. Voor het regime is dat een zeer delicate zaak. De erfgenamen van de revolutie weten maar al te goed dat geen van hen beschikt over voldoende charisma om Chávez’ electorale succes te evenaren. Voor eventuele opvolging is niets geregeld; als de afgelopen periode iets heeft duidelijk gemaakt dan is het wel dat de huidige machtsstructuur een ‘tweede man’ ontbeert. Chávez vroeg en kreeg toestemming van het parlement om vanuit Havana door te regeren. Zelfs toen hij fysiek niet eens meer in staat was om zijn taak uit te voeren – in april liet hij verstek gaan bij de Inter-Amerikaanse Top en bij de Dag van de Grondwet – delegeerde hij zijn macht niet. 
<br>
<br>“Chávez vertrouwt zijn eigen schaduw nog niet,” zei oppositieparlementslid Carlos Berrizbeitia tegen persagentschap DPA. Hij vertegenwoordigt vrijwel alle macht in Venezuela. Volgens de Venezolaanse politicoloog Carlos Romero is Chávez niet alleen staatshoofd, maar ook partijleider, opperbevelhebber van de strijdkrachten en leider van de revolutie et cetera: “Als hij verdwijnt, zullen er meerdere opvolgingen zijn.” Een vaak genoemde kandidaat voor een toekomstig presidentschap is minister van Buitenlandse zaken Nicolás Maduro, een voormalige metrobestuurder en een zeer loyaal en pragmatisch politicus. De vraag is of de meer radicale sleutelfiguren hem die positie gunnen, zoals de voorzitter van de Nationale Assemblee en voormalig militair Diosdado Cabello en de machtige minister van Energie, Rafael Ramírez.  
<br>
<br>De partij van Chávez, de Verenigde Socialistische Partij van Venezuela PSUV, bestaat uit zeer verschillende partijen en bewegingen. Gecombineerd met de “meerdere opvolgingen” is dat een perfect recept voor een interne machtsstrijd zodra Chávez als bindend element wegvalt. De uitkomst daarvan is onzeker, evenals de uitslag van nieuwe verkiezingen. De kans dat de oppositie, gefrustreerd na 13 jaar vruchteloze pogingen om van Chávez af te komen, zonder hun charismatische rivaal zou winnen is groter dan ooit. Al zal deze brede waaier van zeer verschillende politieke stromingen, nu verenigd achter de gemeenschappelijke kandidaat Henrique Capriles Kandinski, alles moeten doen om de eenheid te bewaren en een gemeenschappelijke strategie te formuleren. 
<br>
<br>Interne machtsstrijd in de regerende partij en de potentiële (of reële) winst van de oppositie – een ondenkbaar scenario voor veel revolutionairen – kan eenvoudig leiden tot politieke en sociale onrust. Venezuela is een extreem gepolariseerd land, met grote groepen armen die zeer afhankelijk zijn gemaakt van de sociale voorzieningen van de staat aan de ene kant, en een kapitaalkrachtige midden- en bovenklasse die systematisch buiten de macht worden gehouden aan de andere. Het land telt grote groepen emotionele Chávezstemmers, bang om hun sociale programma’s te verliezen, maar ook radicale, conservatieve sectoren in de oppositie, die in 2002 zelfs een staatsgreep tegen Chávez provoceerden, en die de strijdbijl nooit hebben begraven. Bijzonder zorgwekkend in deze context is de wijdverbreide aanwezigheid van wapens onder de bevolking.
<br>
<br>Politieke onrust kan direct gevolgen hebben voor de olie-export, de basis van de Venezolaanse economie en de bron waaruit de sociale programma’s worden betaald waarmee de revolutie zijn kiezers aan zich bindt. De meeste olie verlaat het land vanuit Maracaibo, de hoofdstad van de olierijke provincie Zulia, traditioneel een bolwerk van de oppositie. Onzeker is wat de militairen zouden doen om de orde te handhaven of om de olie-export veilig te stellen. Ondanks pogingen om de strijdkrachten te politiseren, salarissen te verhogen, en officieren te verwennen met allerlei privileges, is er geen garantie dat alle militairen per definitie de revolutie zouden verdedigen. Chávez is zich daarvan bewust en heeft een reservistenleger gevormd, bestaande uit tienduizenden gewapende burgermilities, die trouw zijn aan de revolutie en die zijn opgeleid om hun leven te geven voor de Bolivariaanse revolutie.
<br>
<br>In juli benoemde Chávez vijf vertrouwelingen tot lid van een nieuw gecreëerde Staatsraad, voorgezeten door de vicepresident, die de macht moet overnemen als hij zou moeten aftreden. De institutie stond al genoemd in de nieuwe Grondwet van 1999 maar is pas nu geactiveerd “om de rol van de Staat te vervullen, en aanbevelingen te doen voor de ontwikkeling van het land,” aldus vicepresident Elías Jaua. De activering van de Staatsraad is in Venezuela geïnterpreteerd als een poging om een toekomstig machtsvacuüm te voorkomen. Andere leden zijn Chávez’ oude vriend en voormalig vicepresident José Vicente Rangel, ambassadeurs Roy Chaderton en Germán Mundaraín, admiraal Carlos Giacopini and schrijver Luis Britto. 
<br>
<br>Post-Chávez-scenarios mogen zich verheugen op de grote belangstelling van Venezuela’s buren, vrienden en vijanden. Iedere verandering kan grote gevolgen hebben, in de eerste plaats voor de Caribische landen die profiteren van lucratieve olieafspraken met Venezuela in ruil voor loyaliteit, meestal door Chávez persoonlijk geïnitieerd. Vooral socialistisch Cuba is zeer afhankelijk geworden van de 90.000 vaten gesubsidieerde ruwe olie die het dagelijks ontvangt. Bijzonder kwetsbaar zijn ook buurlanden als Colombia en de Koninkrijksdelen Curaçao, Aruba en Bonaire, die in het verleden steevast een cruciale rol speelden bij onrust of gewelddadige regimewisselingen in Venezuela, in termen van wapenleveranties of het fungeren als safe haven voor vluchtelingen en politieke activisten. 
<br>
<br>Bondgenoten waaronder China, Cuba, Rusland en Iran, maar ook de grote rivaal de Verenigde Staten zullen hun best doen om invloed uit te oefenen op Venezuela’s zoektocht naar een nieuw machtsevenwicht - Rusland zou al een task force hebben om te helpen bij een post-Chávez transitie – maar hebben niet per se dezelfde belangen. China and Rusland zien Maduro als hun favoriete opvolger. De Verenigde Staten prefereren de oppositie aan de macht, maar vinden van de revolutionaire hoofdrolspelers Maduro het meest acceptabel, omdat hij in staat zou zijn de huidige belabberde bilaterale relaties te verbeteren – reden voor Iran om hem juist niet te willen. 
<br>
<br>Cuba, volledig verantwoordelijk voor de Venezolaanse intelligentie en met adviseurs bij het Venezolaanse leger en Defensie, zou een voorkeur hebben voor Adán Chávez, Hugo’s invloedrijke broer en voormalig ambassadeur in Cuba. Hij zou de beste garantie zijn voor de voortgang van de olieleveranties. Adán is een ideologische hardliner die tijdens een van Hugo’s operaties in Cuba waarschuwde dat de “gewapende strijd” niet moet worden uitgesloten “als een onontkoombaar instrument om het revolutionaire programma toe te passen en te ontwikkelen.”  In termen van stabiliteit kunnen velen wensen dat Chávez gelijk had toen hij zei dat hij volledig genezen is en in staat is om, zoals hij in januari meldde, tot 2031 aan de macht te blijven.