Nieuws:121001 Colombia Oslo (lang)

“Ik ben gematigd optimistisch,” zegt een hoge functionaris die betrokken was bij de vorige besprekingen, van 1999 tot 2002. Die liepen uit op een totaal fiasco. Destijds gebruikte de Farc een gedemilitariseerd gebied niet alleen om te praten, maar ook als vluchtoord, om te trainen en om gijzelaars te verbergen. Na drie jaar praten was de beweging sterker dan ooit en de vrede geen stap dichterbij. “Het land is sindsdien veranderd, en veel beter voorbereid,” zegt de functionaris. “Het belangrijkste is dat het achter gesloten deuren gebeurt.” Destijds zaten ook congresleden, vakbonden, ambassadeurs en maatschappelijke organisaties aan tafel en stond de pers soms gewoon bij de tafel te filmen. Nu praten enkel twee kleine delegaties van Farc en regering achter gesloten deuren.  

Een ander verschil met het vorige vredesproces is dat de gesprekken niet in Colombia plaatshebben, maar in Noorwegen en Cuba. Daarnaast ligt er een concrete lijst met vijf punten in plaats van de “open agenda” waarmee de gesprekken destijds alle kanten op schoten. Nieuw is ook de strakke planning. In Oslo zal een gedetailleerde routekaart worden uitonderhandeld. Mogelijk al na enkele dagen moet de tafel verhuizen naar Havana voor de echte gesprekken. Over een jaar moet er een akkoord liggen, precies wanneer de campagnes van de volgende presidentsverkiezingen beginnen. President Santos zou zijn campagne voor een tweede termijn maar al te graag in gaan met een vredesakkoord in de hand. Ook de Farc heeft haast. De guerrilla lijdt zware verliezen tegen het leger en wil een kans wagen als politieke beweging. De bebaarde Farc-commandant Timoleón Jiménez, alias “Timochenko”, speculeerde onlangs op deelname aan de verkiezingen van 2014.  

“Om al die redenen ben ik optimistisch,” zegt politiek analist en mensenrechtenactivist Rodrigo Rojas. “Maar ik ben ook bang, want er zijn veel krachten in Colombia die dit niet willen.” Behoudende lokale politici, grootgrondbezitters en de wijd verbreide drugsmaffia hebben weinig zin in de vijf punten die op tafel liggen: landhervorming en ontwikkeling van het platteland, toekomstige deelname van de Farc in de politiek, een einde van de strijd, einde van de drugshandel door de Farc en waarheid en gerechtigheid voor de slachtoffers.  

De vijanden van het proces worden aangevoerd door de voormalige conservatieve president Álvaro Uribe die tussen 2002 en 2010 de Farc met succes snoeihard aanpakte. Uribe beschuldigt president Santos – die in die periode nota bene zijn minister van Defensie was – ervan zijn toenmalige successen te verkwanselen door met terroristen te gaan praten. “Vandaag moordt de Farc, morgen zijn ze een politieke partij,” zo luidt een van de vele tweets waarin hij alles doet om het optimisme te ondermijnen en die gretig worden gelezen door de omvangrijke en zeer invloedrijke conservatieve sectoren in Colombia en delen binnen de strijdkrachten.

Om de cynici mee te krijgen, nam Santos een politiecommandant, een radicale generaal en de hoogste vertegenwoordiger van het Colombiaanse bedrijfsleven – stuk voor stuk aperte Farc-haters – op in zijn onderhandelingsteam. Eenvoudiger wordt het daarmee niet. Het wantrouwen is totaal, en er liggen schijnbaar onoplosbare meningsverschillen. Zo wil de Farc direct een wapenstilstand, en Santos pas als de vrede is getekend. Ook wil de guerrilla een commandant aan tafel die in de VS gevangen zit. Nu al loopt de start in Oslo vertraging op omdat de 340 arrestatiebevelen tegen de Farc-onderhandelaars nog moeten worden opgeheven. Toch overheerst in Colombia het geloof dat praten beter is dan een uitzichtloos gewapend conflict - en dat de tijd rijp is. “Een unieke kans voor vrede,” noemt een buitenlandse diplomaat het:  “Als het nu niet lukt, lukt het nooit.”